Vandaag 25 november 2020 was het tijd voor les 2 van de online-cursus over het thema signalering en omgaan met mensen, die onder een psychische belasting leven, verzorgd door Maria van de GGZ-instelling Arkin. Eerst werd er teruggekeken naar de vorige les waar naar voren kwam dat men vanuit een zekere bezorgdheid en interesse vragen moet stellen aan een persoon en zonder daarin te oordelen.
In de hulpverlening is het toverwoord namelijk Dialoog en Zelfregie kunnen houden en zo het taboe over een problematiek op Feitelijkheden zonder oordelen te doorbreken.
Ten behoeve van een zinvolle benadering zijn er een aantal bouwstenen waarmee de geboden beginnende hulpverlening door de medewerkers van Assadaaka Community gestalte kan krijgen:
- Gastvrijheid: laat mensen die kwetsbaar zijn en lijden, ervaren dat ze welkom zijn te komen.
- Taal: we praten niet over mensen, maar MET mensen. Mensen moeten zich veilig voelen om een zekere gene te doorbreken en daarvoor is een deskundige benadering belangrijk. Wat kan je bewust doen om een stigma en de impact ervan te verminderen tijdens een dialoog?
- Coaching: een coach is als een trainer of een gids en als rol voor beide partijen (hulpvrager en -bieder) een belangrijke werkvorm: we denken mee, hoe gaan we met een reële situatie om. Durf vragen te stellen naar elkaar toe; wat hebben we nodig om verder te komen.
In het aanbod van hulpverlening zijn vier werkzame partijen (in samenwerking met elkaar) aan te wijzen: de Gemeente, de GGZ, Welzijn in de Buurt en de diverse andere deskundige organisaties.
Vraag: Hoe kan je iemand benaderen, die niet open staat voor een gesprek of de signalering van een vermoedelijk mentaal probleem? Achter dat gedrag zit altijd een reden, daarom moet je eerst ernaar kijken en niet een mening willen geven, laat vooral diegene(n) zich welkom voelen. Je moet kijken hoe je iemand tegemoet kan komen om de impasse/gene te kunnen doorbreken.
Een onderdeel van Arkin is de familie-coach. Dit is geen GGZ-coach, maar een verwijzer naar de GGZ indien dat nodig blijkt, maar er is nog een verschil want de aanzet is om klanten in de wijk zelf te helpen in plaat van in/naar een GGZ-instelling. De GGZ kan weer naar Arkin terugverwijzen. Er zijn wel criteria aan te wijzen waar Assadaaka als hulpverlenend wijkloket mee uit de voeten kan: online coaching en online samen koffiedrinken zeker nu met de Covid-19-maatregelen. Op deze manier kan je toch werken met/aan een zeker groepsgevoel. Maar je moet niet te veel criteria opwerken, want je moet aanhaken op wat er bestaat: samen leren van elkaar en samen bouwen.
De GGZ komt in beeld als de persoon in de wijk er zelf niet meer uitkomt met een zeker probleem. In de bijlage treft u een korte toelichting inclusief stroomschema. Als er geen sprake is van een interventie door een crisisdienst, dan vindt de verwijzing altijd plaats door de huisarts. Binnen de GGZ is ook een onderscheid te maken tussen een basis en een specialistische hulpverlening. De basis hulpverlening bestaat uit een 5 tot 12 gesprekken en het streven is zo veel mogelijk mensen de GGZ basis-hulpverlening te bieden. Het streven is om minder opnames te doen plaatsvinden en de opnames in de GGZ-instelling van korte duur te laten zijn, en zodra een situatie weer stabiel is, wordt de client door de specialistische hulp weer doorverwezen naar de GGZ-basishulp, die op haar beurt weer na interventie weer terug kan verwijzen naar Arkin. De rol van Arkin is namelijk vooral van preventieve aard, waarbij in de praktijk van werkzaamheid ondersteuning wordt aangeboden aan de huisarts in het aanbieden van geestelijke zorg door de huisarts zelf (!).
Wat de rol is in een GGZ-ondersteuning voor Assadaaka verschilt per persoon: je moet goed navragen en bekijken wat je kan doen in ondersteunende hulp in het kader van preventie voor familie en naasten.
Laat mensen met z’n tweeën naar de huisarts gaan en een dubbele afspraak maken, zodat je extra tijd voor het gesprek hebt om het probleem te kunnen voor te leggen.
Er is een handboek uitgekomen voor GGZ coachen betreft het adequaat kunnen reageren op basis van signalen uit de wijk: ‘Mens onder de Mensen’ (te downloaden vanaf Mens tussen de mensen DEF maart 2019.pdf (movisie.nl)). Maria ligt toe, het concept GGZ-coach in de wijk is thans nog een jong project, wat in 20126 begon ontstond in reactie op signalen uit de wijk. Een ander buurt-project is geheten ‘Dokters van de Wereld’ en hun statement is: Je hoeft geen dokter te zijn om een dokter van de wereld te worden. Kom in beweging en sluit je aan bij onze missie: toegang tot gezondheidszorg voor iedereen. Samen vormen we een beweging die gehoord wordt en het verschil kan maken. (Dokters van de Wereld - Strijd voor het recht op zorg). Let op: GGZ-hulp kost geld (eigen bijdrage), maar wat als je nou niet verzekerd bent? Net als in een ziekenhuis hebben ook GGZ-artsen een zekere zorgplicht, in de afweging van het bieden van hulp aan de onverzekerde (‘ongedocumenteerde’) wordt gekeken naar de ernst van het probleem en de risico’s voor de omgeving. (Er zijn maatschappelijke instanties zoals De Regenboog, die ook hulp bemiddelen.)
Aandoeningen zoals Angststoornis, Depressie, Psychose, Bipolaire stoornis, Autisme en Borderline vallen onder de zorg bij de GGZ. In deze training willen we niet te veel de aandacht leggen op het definiëren van de aandoeningen, want de ondersteuning die Assadaaka wil/moet aanbieden is niet van diagnosticerende aard, maar van ondersteunende aard met een luisterend oor en desgewenst de persoon met kwetsbaarheden door te verwijzen (als deze daarvoor open staat in dialoog). Het gaat er dus om een indruk te verkrijgen over wat er speelt (feiten), en niet te diagnosticeren, maar vooral begrip te tonen: de persoon te ontmoeten met begrip dat er een kwetsbaarheid speelt. Je moet eenvoudigweg gesproken een gesprek aangaan zonder over een pathologie te spreken. Een korte expositie wat twee van de genoemde aandoeningen betekenen in gedragingen voor iemand:
- Angststoornis en paniekaanvallen: Angst is op zich een natuurlijke emotie, die ons beschermt tegen gevaar, zoals bijvoorbeeld hoogtevrees, maar als deze overmatig is (niet meer proportioneel past bij feitelijke de situatie), dan is er sprake van een stoornis. Vanuit een paniekaanval kan men bijvoorbeeld niet meer naar een winkel durven, bij dwangmatige klachten zoals smetvrees kan men overdreven blijven schoonmaken.
- Psychose: het vergaand interpreteren van en verder bouwen op een feit, waarbij verbanden en gebeurtenissen worden bedacht/gemaakt die niet reëel zijn/bestaan. Paranoia kan hier een voortraject van ontwikkeling in zijn, maar ook een onverwerkte traumatische ervaring.
Vervolgens werd een filmpje getoond van iemand die een eigen bedrijf lijdt en partner heeft etc., maar ‘toch’ aan een borderline-stoornis lijdt. De persoon in kwestie sprak over hoe ze weer grip op haar leven kreeg, door rust en regelmaat te creëren met een zeker gevoel van vrijheidsbeleving. Borderline komt voort uit een zekere angstreactie die voortkomt uit het ervaren van stress waar de persoon dan grip verliest. Het open zijn over haar aandoening helpt haar in de acceptatie van het probleem. Ze geeft er zelfs lezingen over, en het geven van dze lezingen geeft haar ook een extra stimulans in een positief zelfbeeld in het leven met een psychische aandoening, maar ze laat anderen ook zien, dat je helemaal niet disfunctioneel hoeft te zijn met zo’n aandoening. Ze laat zien dat je ook gewoon een reguliere baan aankan (en daarmee het wegnemen van angst voor deze aandoening door buitenstaanders).
Opmerking uit de zaal: hoogtevrees is niet per definitie een mentale aandoening. Bijvoorbeeld bij een broekafdaling vanaf een 20 meter hoge toren waren er mensen die last hadden van hoogte-vrees en dan eerst een 15 tot 30 minuten op de hoogte moesten wennen alvorens af te dalen. Een enkeling raakte niet van de hoogtevrees af en moest naar beneden geholpen worden. Je angst overwinnen als eerste ingang? Dus als ik die spiegel doortrek: na een zekere onderkenning van de situatie, is rationeel denken en empirie (onderzoek naar feiten) een hulpmiddel om dan tot reële proporties te komen van feitelijkheden waarmee een zekere mentale neurose ontkracht wordt. Ook meditatie kan daarin een hulpmiddel zijn: door je denken stil te zetten ontstaat er rust. Maria onderkende dit uitgangsprincipe ook als een mogelijk hulpmiddel om terug grip op jezelf te krijgen.
Terug naar de les… Hoe ga je om met agressie? Je moet niet wachten tot het gesprek escaleert. Communiceer in een vroeger stadium in de ik-boodschaps-vorm: ik vind dit of dat niet leuk, zo gaan we niet met elkaar om: vertel wat je lastig vindt, en dat je er wel voor die persoon wilt zijn. Het aangeven iets niet als prettig of professioneel te ervaren is ook een confrontatie ten behoeve van grenzen, we moeten als organisatie persoonlijk in gesprek gaan; niet als individuen tot elkaar, en we moeten met elkaar afspreken dat we bewust moeten worden elkaar hierbij te helpen hierin.
Bij Assadaaka speelt er vanwege de laagdrempeligheid ook een zoeken naar een balans met de regels, waarbij het bieden van privacy en het gevoel van veiligheid cruciaal is om ondanks de los-vaste laagdrempeligheid waarbij iedereen kan komen ‘binnenwaaien’ toch tot een concretisering van een zekere ondersteunende hulpverlening te komen. Je moet daarom onrustige sferen op de werkvloer tijdens hulpverlening vermijden als je met een serieus onderwerp bezig bent.
Assadaaka heeft niet voor niets de leus ‘De kracht van Wij samen’, vanuit dit teken wil Assadaaka ook steun bieden in de wijk. Het ervaren van saamhorigheid is daarbij een werkvorm waarmee het isolement doorbroken wordt, omdat het leven of leren omgaan met een al dan niet tijdelijke mentale aandoening vaak ook vereenzaming betekent (mensen lopen uit onbegrip van je weg). Pas als de neuzen dezelfde kant op staan kan je in communicatie samen kwalitatief echt iets bereiken.
In hulpverlening blijft het toverwoord Dialoog en Zelfregie kunnen houden en zo het taboe over een problematiek gebaseerd op feitelijkheden zonder een oordelen te kunnen doorbreken.
De volgende les gaat verder in op een aantal aandoeningen waaronder een filmpje over psychose.
