In het artikel Ziekmaakfabrieken van Patman op Zapruder inc., worden wij geconfronteerd met een steeds groter wordende farmaceutische industrie, die er mischien wel baat bij heeft, dat wij langer ziek blijven, het liefs nog chronisch.
Zapruder Inc. is er altijd heel erg stellig in geweest: de farmaceutische industrie als geheel is niet bezig zieke mensen te genezen. Het naakte feit dat deze industrie groeit en zijn collectieve aandeelhouderswaarde verhoogt, betekent dat het ze is gelukt meer medicijnen te verkopen. Gezonde mensen hebben geen medicijnen nodig, zieke mensen wel. De stelling, wij durven het een feit te noemen, dat de farmaceutische industrie er dus elk jaar weer in slaagt meer mensen ziek te maken, is echter zo groot en onthutsend dat ze wellicht wat mentale weerstand oproept. Onderbouwing is echter niet moeilijk en er is niet eens sprake van of noodzaak tot een samenzwering. Is het toeval dat veel veiligheidsmechanismen zoals onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek en onafhankelijke voorlichting, niet meer aanwezig zijn? Is het toeval dat steeds meer medicijnen de ziekte niet verhelpen maar het ziektebeeld slechts remmen en verlichten? Zodat de noodzaak ontstaat de medicatie langdurig te blijven gebruiken? Is het toeval dat steeds meer medicijnen bijwerkingen hebben die vrijwel niet onderdoen voor de ziekte zelf én qua symptomen zelfs lijken op de ziekte? Zodanig dat bijwerkingen zich niet makkelijk laten herkennen? Is het toeval dat steeds meer ziektebeelden steeds vager worden? Zodat het mogelijk wordt in steeds meer gevallen medicatie voor te schrijven?
Dat is natuurlijk geen toeval en de oorzaak ervan is onder andere te vinden in manier waarop deze bedrijven zich intern organiseren en de manier waarop wij ze laten integreren in de maatschappij.
Verreweg de meeste bedrijven zijn ingericht als een soort machine. In management termen noemen we dat een bureaucratie, een term van Mintzberg, hoewel het concept teruggaat naar de 17e eeuw. Grote, volwassen organisaties zijn volgens hem zelfs vaak ‘machine bureaucracies’. Dat heeft in dit geval niets te maken met raamkijkende ambtenaren, maar met de organisatie van een bedrijf op basis van voorgedefinieerde structuren, processen en functies. Iedere machine, mens of andersoortige productie-eenheid in het bedrijf heeft een vaste functie en werkt volgens vaste workflows aan bepaalde taken. In synchroon met de rest, net als een echte, mechanische machine.
Het belangrijkste deel van deze machine is de zogenaamde primaire as, of de value-chain zoals dat wordt genoemd door Porter, een andere bekende bedrijfskundige. Het is de keten van processen die daadwerkelijk zorgen voor de waardevermeerdering ofwel de uiteindelijke inkomsten. De processen die stapsgewijs de grondstoffen en hulpstoffen verwerken tot eindproducten. In geval van een farmaceutisch bedrijf is dat het fabriceren van medicijnen. Of, afhankelijk van het gekozen gezichtspunt in wat bredere zin: het ontwikkelen, produceren en verkopen medicijnen. De productielijn.
Alle andere structuren in het bedrijf zijn ondersteunend aan deze as. De belangrijkste daarvan is de besturingshiërarchie die ‘bovenop’ de primaire as is geplaatst. Alle mensen (functies) in deze hiërarchie hebben een controlerende en / of sturende taak. Dit doen ze op basis van zogenaamde kengetallen die hun vertellen hoe hun deel van de machine functioneert. KPI’s, BI en CI ofwel key performance indicators, business intelligence en competative intelligence. Het vertelt ze niet alleen hoe hun deel van de machine functioneert, maar indirect ook hoeveel bonus ze die periode tegemoet kunnen zien. In beeldspraak: alle managers en baasjes kijken naar de meters op hun eigen dashboard en proberen de diverse hendels en pedalen zodanig te bedienen dat de output van hun deel van de machine maximaal is. Maar heel weinig managers zien alle meters, in principe hebben ze allemaal eigen KPI’s die ze moeten maximaliseren en het ontwerp van de machine als geheel zorgt ervoor dat dit optelt tot uiteindelijk één über-KPI: de aandeelhouderswaarde.
Nergens in die hele machine is een KPI die staat voor een gezondere klant. Nergens in de hele machine loopt er een manager rond die wordt beloond voor een gelukkigere maatschappij. Nergens in die hele machine is iemand belast met het maximaliseren van de gezondheid van de bevolking ofwel het minimaliseren van hun eigen inkomsten.
De hele machine bestaat, alle mooie praatjes ten spijt, maar om één reden: om de aandeelhouders rijker te maken.
Is dat ongelofelijk? Misschien, maar in theorie is het ook niet eens een probleem want wij hebben al deze bedrijven samengebracht in een overkoepelend mechanisme dat we het beste een ecosysteem kunnen noemen. Een systeem waarin we bedrijven geforceerd kunnen laten evolueren. De beurs is een mechanisme waar de aandeelhouders bedrijven kunnen belonen voor hun prestaties, en afstraffen voor wanprestaties. In theorie zouden we daar bedrijven die ons ziek maken, of niet gezonder, kunnen laten verdwijnen door niets meer in ze te investeren, maar juist in hun concurrenten. Bedrijven zouden dan vanzelf hun structuur en bijbehorende KPI’s aanpassen. Maar dat doen we niet, we straffen die bedrijven niet. Integendeel.
Omdat de rente die we krijgen over ons spaargeld afhankelijk is van de beleggingen van onze bank. En omdat de grootte van onze pensioentjes afhankelijk is van de beleggingen van onze bank. En omdat al deze beleggingen, net als onze eigen beleggingen, weer afhankelijk zijn van de winsten van de bedrijven waarin ze beleggen en niet van onze eigen gezondheid. We gokken er liever op dat onze gezondheid in de toekomst goed blijft, dan dat we nu al zeker weten dat we veel minder pensioen zullen hebben. En dus zorgt het ecosysteem ervoor dat heel geleidelijk een soort bedrijf ontstaat dat niet is geoptimaliseerd op het genezen van mensen, maar meer en meer op het verkopen van medicijnen. En dat is een enorm verschil.
Het is niet dat we dit niet hadden kunnen zien aankomen en het is wat mij betreft, ondanks de verregaande simplificering omwille het voorbeeld, onweerlegbaar, maar tegelijkertijd is dit mechanisme zo diep ingebed in onze maatschappij, dat het niet makkelijk zal zijn het er weer uit te krijgen. Ik kan wel wat bedenken, een nieuw monetair systeem zou de basis moeten zijn, geen rent, geen inflatie zou al een hoop schelen. Het zou verboden moeten worden namens anderen te beleggen op de beurs, de ‘morele’ afstand tussen belegger en consequenties wordt daardoor te groot. Nou ja, ik ga niet eens een poging ondernemen, probeer eerst dit maar eens te begrijpen. Of te weerleggen … .
Van de website van Zapruder Inc.