Bijgevoegd vindt u het verslag van de conferentie. ‘Zie Mij Nou’. De workshops hebben voldoende stof geleverd voor vervolgbijeenkomsten en nadere samenwerking tussen migranten in zorg en welzijn enerzijds en zorginstellingen en lokale overheid anderzijds. Heeft u na lezing van het verslag voorstellen voor follow-ups dan vernemen wij die graag op .(JavaScript must be enabled to view this email address)

ZIE MIJ NOU!
Een ontmoeting en een confrontatie
Miniconferentie over migranten met een handicap, de zorgsector en politiek beleid.

VERSLAG

Afkortingen; MMH = migranten met een handicap of chronische ziekte en hun families

© stichting Onze Hoop

Gespreksleiders van de workshops:
• Rahma El Hannoufi, dagvoorzitter en gespreksleider van Workshop 1 over de cultuurspecifieke aanpak van migranten met een handicap of chronische ziekte en hun familie (afgekort MMH);
• Prof.dr. Arnoud Verhoeff, van de GGD, volksgezondheidsbeleid en één van beide gespreksleiders van Workshop 2 over de match tussen de MMH’s en het beleid; samen met:
• Ali El Mouamin, van de Diest Wonen, Zorg en Samenleving;
• Tineke Stricker, bestuurslid Cliëntenbelang Amsterdam en gespreksleider van Workshop 3 over de match tussen de behoeftes van MMH’s en de kwaliteit van zorg.

Op deze conferentie waren Onze Hoop en Assadaaka ruim vertegenwoordigd: Jan Grijpma, Saskia Hubelmeijer, Greet Aernoudts, Arthur Vreede, Henk Linde, Gemia Oemer, Jacyntha Leurs, Marionella Ostiana, Abdel El Mesri, Habiba Bouanan, Lies Bierenbroodspot en Ahmed El Mesri. 

De conferentie, die goed werd bezocht (zo’n 50 à 60 deelnemers), werd geopend door Rahma El
Hannoufi met een woord van welkom aan iedereen en een korte samenvatting van het doel van deze conferentie, nl. een antwoord zien te krijgen op de vraag:
Wat is er voor nodig om migranten met een handicap of een chronische ziekte (MMH’s) naar de juiste instellingen te krijgen en om ze gebruik te laten maken van de juiste zorg – dit naar twee kanten, dus zowel vanuit de zorgvrager als vanuit de organisaties.
Daarna gaf ze een korte beschrijving van de 3 aangeboden workshops waarvoor bij binnenkomst kon worden ingetekend.

Hierna gaf ze het woord aan Ahmed El Mesri, voorzitter stichting Onze Hoop.
(De tekst van deze lezing is apart te lezen.)
De kern van zijn verhaal was dat de vaak niet of onvoldoende gebruikmaking door vooral oudere MMH’s van bestaande regelingen en toegang tot middelen van zorg, kan worden gezien tegen het licht van hun geschiedenis als ‘gastarbeider’ in Nederland tot uiteindelijk niet geïntegreerd lid van de Nederlandse samenleving. Als voorbeeld gaf hij ook een blik in zijn eigen voorgeschiedenis: van jonge, sterke man met meerdere banen en een studie, tot gehandicapte die soms zelfs nu nog, ondanks zijn volledige integratie en goede beheersing van de Nederlandse taal, vastloopt in het woud van regelingen in de zorg.
Vanuit zijn ervaring met deze groep waartoe hij in beginsel zelf behoort komt hij in ieder geval tot de aanbeveling om informatieoverdracht vooral niet schriftelijk maar mondeling te doen; om vertrouwenspersonen in te zetten; en om te investeren in intermenselijke contacten die met inzet van eigen ervaringsdeskundigheid anderen kunnen helpen om te komen tot zelfredzaamheid en zelfstandig gebruik van de voorzieningen die beschikbaar zijn. 

Na deze voorzet werden de deelnemers verwezen naar de diverse ruimtes voor de drie workshops.
Ik zelf was bij de Workshop van Rahma, geïnteresseerd in haar onderwerp ‘de cultuurspecifieke aanpak’.
Aan deze workshop deden meerdere medewerkers van Assadaaka mee en ik zag veel bekende gezichten van eerdere ontmoetingen bij Onze Hoop. Ook waren er opmerkelijk veel vertegenwoordigers en belangstellenden van diverse organisaties, waaronder ook zorginstellingen. Dit bleek bij het voorstelrondje. Ik telde in totaal ongeveer 20 deelnemers aan deze workshop.

Rahma vatte nog even kort samen waar het in deze workshop om ging: Hoe kunnen we zorgen dat de doelgroep beter bereikt wordt en dat de zorginstellingen beter bezocht worden?
Daarbij moet gekeken worden naar de migranten zelf: Wat zijn daar de wensen en behoeften? Hoe kun je zorgen dat je gehoord wordt? Wat maakt het anders dat je een andere culturele achtergrond hebt? Wat is het verschil in aanpak en behoefte?
En wat betreft de zorginstellingen: Hoe krijgen ze de doelgroep binnen? Hoe kunnen ze aansluiten bij de doelgroep? En wat zijn de knelpunten hierbij?
Als binnenkomer loste zij een eerste schot om op te reageren: Bij de doelgroep is een gebrek aan bewustwording van behoefte en noodzaak aan zorg. De tendens binnen de doelgroep is om het zelf op te lossen in eigen kring, d.m.v. mantelzorg dus. Hoe komt dit?

Hier wordt op gereageerd met de opmerking dat er cultuurschaamte is. Daarnaast de
taalbarrière. De cultuur van ‘ze gaan over je roddelen’ als je het niet zelf aanpakt. Dat
levert schaamte op.
- De reactie hierop: Het is niet alleen de taal. Het is meer: Als je er niet mee te maken krijgt wéét je het gewoon niet. Onbekendheid dus met waar je recht op hebt.
- Iemand reageert: Recht bestaat niet meer; de WMO geeft een compensatiebeginsel voor de meest adequate en het goedkoopste middel wat beschikbaar is. Dat is het, meer niet.
- Een ander merkt op: Vanuit je opvoeding krijg je van oudsher het concept van mantelzorg mee. Ook autochtonen wel. Maar bij latere generaties worden mantelzorgers overbelast.
- Rahma vraagt hoe dat toch komt?
- Omdat er veel onwetendheid is en gebrek aan kennis. Voor financiële zaken wordt wel eerder hulp gevraagd maar voor overige zaken niet.
- Rahma zegt: Maar toch hoor ik ook steeds ‘schuld’ en ‘schaamte’. Te weinig bewustwording.
- Iemand vraagt: Is dat niet universeel, dat je je schaamt? Je ziet dat ook bij oorspronkelijke Nederlanders.
- Iemand reageert hierop: Allochtonen sluiten zich vaak niet aan bij lotgenotengroepen b.v. omdat die niet aansluiten bij hun behoeftes, en vaak door praktische zaken – b.v. geen kinderopvang tijdens de bijeenkomsten.
- Iemand vraagt: Hoe ziet de schaamte van autochtonen er dan uit, want die zie ik niet. 
- En een ander: Is het niet van alle culturen? Want het is ook een heel persoonlijk, heel ingrijpend proces om mee te maken als je familielid b.v. aan alzheimer gaat lijden.
- Abdel merkt op dat er een groot stigma is van dat je niet meedoet.
- Een ander zegt: Ja, dat herken ik. Er is een veel groter stigma: Hoe zien anderen mij? dat is heel belangrijk voor die mensen.
- Weer een ander merkt op: Ouderen doen gauwer een beroep op de eigen kinderen. En taal is ook een cultuurspecifieke barrière. En geloof: bij het ouder worden wordt juist de behoefte daaraan steeds groter, om die aspecten te laten meespreken. Dat geeft houvast.
- De dynamiek vanuit de eigen gemeenschap is ook erg van invloed. En die gemeenschap is doorgaans bij allochtonen ook groter dan bij autochtonen (grotere families).
- Iemand vertelt uit eigen ervaring over haar werk met oudindische mensen. Ze zit in een rolstoel en toen ze in Indonesië was werd ze op afstand gehouden omdat ze gezien werd als het kwaad. Ze zegt: Dit zie ik ook bij de Surinaamse gemeenschap. Dan trek je je conclusies: je praat er niet meer over. Bij ‘De Brug’ waar ik werk zie ik Marokkaanse en Turkse mensen die het haast niet meer aan kunnen.
- Rahma zegt: Toch is er dus een stukje bewustwording nodig om verder te kunnen komen. Ze noemt opnieuw schaamte. Ze noemt de 2e generatie: zij zijn eigenlijk het probleem.
- Malène van Cliëntenbelang brengt een ander aspect in: de lagere sociale klasse. Voor hen is het moeilijker door onwetendheid en ontkenning van het werkelijke probleem. Daarom sluiten die mensen ook niet aan bij hulpmiddelen en zo raken (in dit geval) lichtelijk verstandelijk gehandicapte kinderen steeds meer achter. Omdat het probleem niet onderkend wordt door de ouders zelf.
- Iemand vraagt aan Rahma om een uitleg waarom de 2e generatie het probleem zou zijn? Ze zegt: bij hen is het plichtsgevoel héél sterk, het zijn de mantelzorgers van de ouderen. De sociale controle op die generatie is heel sterk: je ouders naar een bejaardencentrum sturen… dat dóé je gewoon niet!, dan stop je ze weg. Dus dat is het taboe: schuld, schaamte, want plichtsbesef staat voorop.
- Iemand merkt op dat bij ‘witte’ Nederlanders ook dit soort verschijnselen spelen. Maar die groep is kleiner.
- Iemand merkt ook nog op dat het begrip diversiteit breder is: komt iemand uit de stad of van het platteland, welk geloof, welke sociale klasse – dat zijn allemaal factoren die meespelen.

Na het benoemen van de mogelijke oorzaken werpt Rahma nu de vraag op wat er zou moeten gebeuren om hier iets aan te veranderen? Hoe maken we het concreet om meer ondersteunend te zijn?

- Malène zegt: Het goede voorbeeld zijn. Zoals Ahmed zelf b.v. Waarin mensen zichzelf kunnen herkennen.
- Iemand anders merkt op: De vraag bespreekbaar maken waar ze bang voor zijn. De vraag hoe dan ook stellen.
- Lies: In ieder geval zou je het onderwerp veel breder bespreekbaar moeten maken. Binnen allerlei migranten- en andere organisaties, zorginstellingen e.d. Desnoods in de krant of op de radio. Nog veel meer en breder dit thema aan bod laten komen.
- Arthur: Lotgenotencontacten, mensen die meegaan naar instanties. Mondigheidstrainingen.
- Iemand merkt op: Ik denk dat die schaamte eigenlijk nauwelijks nog bestaat. De Thuiszorgaanvragen nemen b.v. erg toe.
- Rahma: Ja, maar dat gaat over binnen, thuis. We moeten juist kijken naar waar de beweging naar buiten stagneert.   
- Iemand vertelt dat ze bij kinderwoonvoorziening is betrokken bij OTS (onder toezichtstelling), voogdij e.d. Zij pleit voor Open Dagen, themabijeenkomsten. 
- Iemand anders noemt: ervaringsdeskundigen inzetten.
- En een ander noemt het feit dat steeds meer migranten werkzaam zijn in allerlei instellingen ook werkt als een voorbeeld.
- Henk merkt op dat ‘cultuurspecifiek’ zo’n groot begrip is. De arbeidsmarkt is ook een geschikte plek, die heeft een grote invloed.
- Iemand merkt op: Dat er naar scholen wordt gegaan, dat er wordt gepraat met opvoedingsondersteuners, dat er lotgenotencontact is/komt.
- Weer iemand anders zegt: Je moet bezig zijn met de vraag: Hoe breng je het bij de mensen? In laagdrempelige informatievoorziening.
- Iemand geeft nog een ander aspect aan, nl. het beeld van verwaarlozing in ouderencentra, dat werkt averechts. Waar mensen te lang aan hun lot worden overgelaten of niet goed, niet hygiënisch, worden verzorgd. Dan doen mensen het liever zelf.
- Greet zegt: Dat geldt ook voor autochtonen.
- Er wordt op gereageerd met: Ja, maar die nemen hun ouders dan niet mee terug naar huis, allochtonen wel.
- Malène pleit voor empathisch blijven en de eigen problemen erkennen in de zorg.
- Iemand merkt op dat Turken en Marokkanen in tehuizen graag bij elkaar willen blijven zitten, als groep, maar dat dat in de praktijk niet altijd werkt. 
- Een ander merkt op dat kennis van de taal en van de cultuur binnen de instellingen ook erg belangrijk is.
- Daar wordt op gereageerd met dat de taalbarrière te hoog is.
- Iemand van de ‘pareltrainingen’ merkt op dat er in Zuidoost een speciaal Surinaams verzorgingstehuis is en dat dat heel goed werkt.
- Rahma zegt dat dat op kleinere schaal ook wel gebeurt en goed gaat, maar waarom lukt dan bij grote zorginstellingen de aansluiting moeilijk?
- Iemand komt met een voorbeeld van dat binnen een huidige instelling ze de familie laten meehelpen (zelf laten koken e.d.) en zo inspelen op de behoeftes van de bewoners. Waarbij nadrukkelijk de echte zorgtaken wel bij het personeel blijven.
- Er wordt ook gezegd: We zitten op de wip van vraag en aanbod. Er zit ook een kosten-/batenverhaal aan vast.
- Een van de laatste opmerkingen is: We moeten elkaars krachten gebruiken. Het is ook een financieel verhaal. Het is wel mogelijk om cultureel sensitief te zijn. Maar veel organisaties zijn te log. Kleinere instellingen maken het makkelijker. 

Hiermee werd de workshop afgesloten, was er mogelijkheid om even op adem te komen met thee en koffie voordat de plenaire nabespreking kwam, waarin de belangrijkste conclusies uit de verschillende workshops werden ingebracht en de eindconclusies werden uitgesproken.

De ingebrachte conclusies en aanbevelingen

De conclusies uit Workshop 2 (MMH’s en beleid) van Ali en Arnoud waren:
Ten aanzien van het eerste onderwerp, Bejegening werd er gevraagd naar ervaringen en de specifieke knelpunten.

Er zijn twee aanbevelingen gedaan:
1. Toerusting & training van loketmedewerkers, dus:
Deskundigheidsbevordering
Bij behandeling van dit thema kwam naar voren dat een aantal deelnemers vindt dat de bejegening door loketadviseurs (bij de Loketten Zorg en Samenleven) verbeterd kan worden. Het is echter niet altijd duidelijk waar het bij de bejegening gaat om specifieke knelpunten voor migranten. Conclusie bij dit thema is om bij de deskundigheidsbevordering van loketmedewerkers, na te gaan of er voldoende aandacht is voor de specifieke behoeften van migranten.

2. Betrek zorg- en welzijnsaanbieders. Ook migrantenorganisaties.

Uit de workshop is naar voren gekomen dat het belangrijk is om de samenwerking te zoeken met zorg- en welzijnsaanbieders en migrantenorganisaties. Door alle partijen te betrekken en de aanwezige expertise te benutten kan er veel meer bereikt worden.

Ten aanzien van het tweede onderwerp, Toegankelijkheid, was de conclusie: De toegang moet vooral laagdrempelig blijven, in alle opzichten.

De toegankelijkheid van voorzieningen is niet altijd laagdrempelig. Uit de workshop is duidelijk naar voren gekomen dat er geen wens is voor ander beleid of voorzieningen voor migranten, maar dat de voorzieningen en het huidige beleid, ook toegankelijk en laagdrempelig moet zijn voor migranten.  Blijven investeren in de laagdrempeligheid van het aanbod, voor alle Amsterdammers is belangrijk.

Hierna kwam Tineke Stricker aan het woord van Workshop 3 (MMH’s en kwaliteit van zorg):
Met name de onbekendheid is een punt om aandacht op te richten. Migranten halen veel informatie in hun netwerk, maar daar is de informatie niet altijd compleet, dus:

1. Richt je op professionalisering van sleutelfiguren in het netwerk. Maak ze bekend met de sociale kaart van de zorg in Amsterdam. Verbind daar eventueel een “keurmerk???of “kennispasje???aan.
2. Bij huisbezoeken: let op of ieder op de juiste plek terecht
komt. Dit vraagt om voorlichting en scholing van
intermediairs.

En als laatste deed Rahma verslag van de workshop ‘cultuurspecifieke aanpak’. Zij noemde als knelpunten die hierbij ’t meest prominent naar voren waren gekomen:
Taal
Schaamte / schuld / taboe
Sociale controle
Geloof.

Als aanbevelingen waren uit deze workshop naar voren gekomen:

1. Gebruik maken van ervaringsdeskundigen.
2. Onderwerp op agenda’s zetten.
3. Lotgenotencontacten.
4. Vraag en aanbod bij elkaar brengen.

Als inleiding op de slotconclusie van deze conferentie werd Ahmed gevraagd zijn visie te geven op de inhoud van deze conferentie en wat daarin naar voren is gekomen.
Ahmed: Dit was nog maar een fractie van wat wij tegenkomen op de werkvloer. De workshop was eigenlijk veel te kort. Dit was het begin voor een doorbraak: naar beleidsmakers en politici, maar vooral naar de doelgroep zelf toe. Bewustwording, mensen erbij betrekken. Dat is ook de doelstelling van Onze Hoop: om de hand te reiken en om de bewustwording op gang te brengen.
Vanuit de overheid: al die regels en regelingen en van het kastje naar de muur gestuurd worden – dit werkt om mensen juist ziek te houden! En dit kost heel véél geld!

Rahma stelt aan Ahmed de vraag: Wat zouden we zelf kunnen doen vanuit Onze Hoop en Assadaaka?
Ahmed: De reguliere instellingen moeten geschoolde mensen in huis hebben en laagdrempelig zijn. Samenwerking met andere organisaties. Dat kan nog méér: zoveel migrantenorganisaties zijn bezig met welzijn maar blijven daarin hangen en gaan niet verder omdat ‘zorg’ een taboe is.
Rahma: Dus: méér op de agenda zetten!
Iemand stelt de vraag hoe het zal gaan met de komende bezuinigingen?
Ahmed reageert met op te merken dat juist de bezuinigingen ons ‘uit de kast’ hebben gekregen. Zelfredzaamheid is van levensbelang! vervolgt hij. Nú iets doen, anders wordt het steeds erger!
Tineke roept op: Meedoen aan onderzoek hoe zorg wordt ervaren: daar hebben ze ook enorme behoefte juist aan input van migranten!
Ali merkt op: Vanuit preventief oogpunt wordt er veel aandacht besteed aan dementie. De overheid is maar 1 speler in het hele verhaal. Er moet een goede samenwerking zijn tussen overheid en migrantenorganisaties.

Iemand merkt op dat de Stadsmobiel gaat verdwijnen en wordt overgenomen door Connnexxion: Daar maak ik me grote zorgen over, zegt ze.
Rahma vraagt haar: Wat zou een alternatief kunnen zijn?
Uiteindelijk blijft haar antwoord: Het lijkt om geld te draaien. Het moet gewoon zo blijven!!! (Gelach.)

Anneke Bolle: ‘Doelgroep moeilijk te bereiken’? Ja, dat is ook zo. Hoe bereiken we ze? Voortgaande samenwerking. De mensen die nu hier zijn: die willen we ook bij Cliëntenbelang zien!
Iemand anders zegt: Wij doen onderzoek, kijken naar of de zorg ook wel terechtkomt bij hen die het nodig hebben. En daar komt uit naar voren: de mensen waar het óók voor is, de migranten, doen niet mee aan dat onderzoek. Wij willen die er juist graag bij hebben. Hoe komt dat tot stand?

Ali zegt: Er is een Basispakket Mantelzorg. We willen niet dat mantelzorgers overbelast worden. Dus dat pakket is er juist om die mensen te ondersteunen. Is niet nieuw, maar blijft vragen om aanpassing en verbetering.
Arnoud merkt op: Steunpunt Mantelzorg: hier komen alleen autochtonen op af.
Rahma: Dus het werkt niet genoeg. Hoe kunnen we het meer toegankelijk maken voor allochtonen?
Iemand merkt op: De mantelzorgers zouden ergens ingeschreven moeten zijn en zo betrokken raken bij dingen als coaching, op adem kunnen komen e.d. – de gemeente er meer bij betrekken.

Ja, reageert iemand, lotgenotengroepen. Voorlichting door ervaringsdeskundigen e.d. 
Habiba zegt: Duurzame samenwerking in professionele hulpverlening.
Iemand zegt: Bij Cliëntenbelang is een Platform Mantelzorg: Meld je daar aan! voor de broodnodige kruisbestuiving.
Rahma: Als ik iemand niet kan bereiken doe ik iets fout. Dus blijkbaar doen de instellingen onvoldoende om migranten binnen te halen en te behouden.
Arnoud: Bij onderwerpen als homoseksualiteit en SOA’s binnen de GGD komen er ook migranten binnen. We kunnen dan ook andere onderwerpen aan bod laten komen.
Tineke zegt: Cliëntenbelang heeft ook moeite om migranten te bereiken. De intentie is er, maar het kan nog veel beter.
Iemand maakt melding van radiozenders die speciaal voor allochtonen radio-uitzendingen verzorgen. Daar zou je dit onderwerp ook kunnen brengen.

Het laatste woord is aan Ahmed: De migranten willen graag. Wij willen graag participeren. Het gaat om de doelgroep, niet om Onze Hoop, want die krijgt de boodschap wel aan de man. Vraag de doelgroep zèlf om binnen te komen, ik heb m’n handen vol. De instellingen moeten ook de aansluiting gaan vinden. Die aansluiting kost tijd en veel moeite. Je moet dóórzetten. Ik heb in meer dan 30 jaar veel opgebouwd. Maar dat gaat niet vanzelf.

Afgesloten wordt met een dankwoord aan alle aanwezigen en aan de gespreksleiders van deze conferentie.

Opgesteld door Lies Bierenbroodspot, beleidsmedewerker Assadaaka en Onze Hoop.